Calorieën tellen, heeft het wel zin?

We hebben allemaal wel eens calorieën geteld om af te vallen, toch!? Ook ik, als ex-anorexia patiënt, ben maar al te bekend in de wereld van het calorieën tellen. Ik kon die calorieën wel dromen, in de lessen op school verloor ik mijn aandacht en was ik alsmaar bezig met het tellen van calorieën. Hoeveel had ik al gegeten? En hoeveel kon ik er nog eten? En wat als ik minder calorieën zou eten, zou ik dan nog meer afvallen? Ook tijdens het sporten en eten was ik constant bezig met het tellen van calorieën. Met andere woorden:  ik was een wandelende rekenmachine.

Op een gegeven moment had ik er schoon genoeg van, ik wilde dit niet meer. Ik wilde weer normaal om kunnen gaan met eten en niet steeds alles hoeven tellen. Met wat vallen en opstaan begon ik steeds meer te eten. Maar toen gebeurde er iets wat ik niet zag aankomen; hoeveel ik ook at, ik leek wel onverzadigbaar. Dit, ondanks het feit dat ik de voorgeschreven 2000 kcal per dag allang had overschreden. Mijn lichaam schreeuwde om “voeding”, niet om (lege) calorieën. Maar wat is het verschil? En wat zijn calorieeen nou eigenlijk? Heeft calorieën tellen wel zin? 

Wat zijn calorieën?

Een calorie wordt omschreven als eenheid voor energie of warmte. Officieel gezien is 1 calorie de hoeveelheid energie die nodig is om 1 gram water met 1 graad Celsius te verwarmen. Ons lichaam heeft calorieën voornamelijk nodig voor de primaire lichaamsprocessen, zoals het functioneren van je hart, longen en andere organen, voor groei en herstel, maar ook voor fysieke beweging zoals lopen, rechtop staan en sporten. Het voedingscentrum heeft als globale richtlijn ingesteld dat de gemiddelde vrouw 2000 kcal en de gemiddelde man 2500 kcal nodig heeft om normaal te kunnen functioneren.

De ene calorie is de andere niet

Zoals je al hebt gelezen hebben we calorieën dus nodig om te leven, maar niet alle calorieën zijn gelijk. Voeding is meer dan alleen calorieën. Dit wil ik aan de hand van onderstaand voorbeeld illustreren:

Stel, je hebt 1000 kcal aan broccoli en 1000 kcal aan cake. Op het eerste gezicht zou je denken dat ze gelijk zijn aan elkaar. Ze hebben namelijk evenveel calorieën. Als je dit in een laboratorium zou verbranden zou je hier inderdaad ook evenveel energie uit krijgen. Ons lichaam is echter iets complexer dan dit en werkt op een iets andere wijze. De calorieën in verschillende voedingstoffen worden namelijk in je lichaam op een verschillende manier verwerkt.

Laten we eens kijken naar het verschil tussen de 1000 kcal aan cake en de 1000 kcal aan broccoli die hierboven beschreven zijn:

Cake bestaat voornamelijk uit bewerkte (vezel arme) koolhydraten die in je darmen gelijk worden omgezet in glucose, oftewel suiker. De suiker wordt, door het ontbreken van vezels, direct opgenomen in het bloed en zorgt voor een sterke stijging van het bloedsuikerspiegel. Insuline, een hormoon die er voor zorgt dat glucose onze lichaamscellen in kan voor verbranding, stijgt parallel aan de glucose en heeft als effect: een verhoogde kans op ontstekingen, hoge bloeddruk en een verhoogt opslag van buikvet.

Alsof dit nog niet genoeg is, heeft insuline ook een effect op je hersenen. Insuline blokkeert je eetlust-hormoon leptine. Leptine is een hormoon die ons een verzadigd gevoel geeft. Als die geblokkeerd wordt dan krijgen je hersenen nooit het “ik ben vol” signaal; je blijft dus dooreten omdat je denkt dat je nog honger hebt. Ook het beloningscentrum in je hersenen wordt door suiker geactiveerd, wat ervoor zorgt dat je nog meer suiker gaat consumeren en zo langzamerhand je suikerverslaving op gang zet. Zo consumeer je niet alleen 1000 kcal aan cake, maar wordt je ook nog eens uitgelokt om nog meer calorieën te eten.

Je ziet dus hoe makkelijk een 1000 kcal cake een biochemische chaos kan creëren. Bovendien bevat cake geen vezels, vitaminen, mineralen of phytonutrienten om je te helpen met het verbranden van de zojuist genuttigde calorieën. Het zijn dus “lege” calorieën, zonder enige voedingswaarde.

“Gezonde” voeding dat uit de natuur komt bestaat uit eiwitten, vetten en koolhydraten en zit boordevol micronutirenten zoals vitaminen, mineralen en phytonutrienten. Zij spelen allemaal een grote rol in ons lichaam en onze gezondheid. Het lichaam bestaat uit miljoenen cellen die veel functies uitoefenen om ons lichaam in stand te houden. Zo hebben we bijvoorbeeld magnesium nodig om energie te maken, eiwitten en vetten om hormonen te maken en zink voor ons immuunsysteem en nog veel meer.

Maar laten we nu eens een kijkje nemen wat het effect is van 1000 kcal aan broccoli in ons lichaam. 1000 kcal aan broccoli is ongeveer gelijk aan maar liefst 28 koppen broccoli; een grote hoeveelheid dus. Dit in tegenstelling tot de cake die gelijk is aan ongeveer 2 grote stukken. Net als de cake bestaat broccoli voornamelijk uit koolhydraten. Maar de koolhydraten in broccoli zitten boordevol vezels. Zoals gezegd worden koolhydraten omgezet in suikers die makkelijk worden opgenomen in het bloed. Vezels zorgen er echter voor dat de opname van suikers wat wordt vertraagd, waardoor de suikers heel geleidelijk  worden opgenomen. Hiermee voorkom je dus de hoge pieken suiker en insuline in het bloed. Je beloningscentrum wordt dus niet geactiveerd, je hormonen blijven in balans en door het uitzetten van je maagwand krijgen je hersenen het signaal dat je vol bent.

Verder bevat broccoli ook heel veel vitaminen en mineralen die onze cellen nodig hebben om hun taken uit te kunnen voeren. Onze cellen worden dus gevoed en zullen je het signaal geven dat je letterlijk en figuurlijk verzadigd bent.

Wat ik hiermee duidelijk wil maken is dat niet alle calorieën gelijk zijn. Je hebt wel voldoende calorieën nodig om te functioneren maar het is de kwaliteit van de calorieën die het verschil maken. Je kunt beter nutriënten tellen dan calorieën. Voeding bevat niet alleen calorieën, het bevat informatie. Elke hap die je neemt zendt een reeks van gecodeerde instructies aan je lichaam, sommige calorieën zijn verslavend, sommige zijn helend, sommige dikmakend en sommige stimuleren juist je metabolisme.

Mag ik dan nooit wat lekkers?

Je zult nu misschien wel denken, mag ik dan nooit een stuk cake nemen of iets ongezonds eten?! We hebben allemaal wel eens trek in iets ongezonds zoals, chocola, cake, een koekje, of snoep en dat moet ook zeker kunnen.  Het is de balans die hier een grote rol speelt. Als je jezelf gaat onthouden van het al het lekkers en de bal als het ware onder water probeert te houden dan kaatst het uiteindelijk veel harder terug en zal je op een gegeven moment misschien wel helemaal los gaan. Ik hanteer altijd de “80/20 regel”, dat wil zeggen als je voor 80% gezond eet mag je ook voor 20% smokkelen.  Balance is the key!

Blog van Yael Sigal. Yael heeft een aantal jaar geleden Anorexia Nervosa gehad. Tijdens haar herstel heeft ze ervaren hoe belangrijk gezonde voeding is voor een gezond lichaam. Ze studeert daarom nu Nutritional therapy/science in Londen (voedingstherapie/wetenschap).  Deze opleiding ziet gezonde voeding en een gezonde leefstijl als middel om het lichaam weer in balans te brengen.  

Yael blogt maandelijks voor You, me & Food.